کدام روغن تراریخته نیست؟ روغن تراریخته برای بدن مضر است یا مفید؟

طبق آمارهایی که منتشر شده است بیش از 90 درصد روغن مصرفی که به ایران وارد می‌شود، تراریخته هستند و این موضوع که ارتباط مستقیمی با سلامت مردم دارد باید جدی گرفته شود. همچنین مردم نیز باید با این موضوع که دقیقاً روغن تراریخته چیست و چه روغن‌هایی تراریخته نیستند آگاه شوند تا با کنترل منابع تغذیه خود، از خطراتی که جانشان را تهدید می‌کند جلوگیری کنند. از طرفی تاکنون به صورت جدی عوارضی از مصرف محصولات تراریخته گزارش نشده است همچنین با افزایش جمعیت و کمبود مواد غذایی، تولید محصولات فرآوری شده الزامی می‌شود. حال این سؤال مطرح می‌شود آیا واقعاً روغن تراریخته برای بدن مضر است یا مفید؟ و کدام روغن تراریخته نیست؟

• روغن تراریخته چیست؟
• چه روغن‌هایی تراریخته نیستند؟
• مزایای محصولات تراریخته
• بزرگترین ضرر روغن تراریخته چیست؟

برای دانستن اینکه روغن تراریخته چیست باید ابتدا با مفهوم تراریخته آشنا شویم. تراریخته یا GMO (genetically modified organism) اشاره به اصلاح ژنتیکی یک ارگانیسم گیاهی یا حیوانی دارد که ترکیب ژنتیکی آن در آزمایشگاه با استفاده از مهندسی ژنتیک یا فناوری تراریخته اصلاح شده است. به عبارت ساده در جواب به سوال روغن تراریخته چیست، می‌توان گفت تراریخته یعنی دستکاری کردن ژن یک موجود زنده مانند گیاه یا حیوان. در این فرآیند ممکن است ژن خاصی به سلول مورد نظر اضافه یا از آن کم شود.

نکته جالب و هیجان انگیز این است که با انتقال ژن از یک گونه قوی، می‌توان گونه هدف را ارتقا داد تا تقویت شود. این روش در کشت گیاهان به کار می‌رود؛ نوعی باکتری وجود دارد که در مقابل حشرات با تولید سم از خود مقاومت نشان می‌دهد، حال با انتقال این ژن به گیاهانی مانند گندم، ذرت، سویا و… می‌توان مقاومت آن‌ها را در برابر عوامل محیطی مانند خشکسالی، آفات و… مقاوم کرد. به این گیاهان لقب تراریخته یا gmo داده می‌شود از این رو به روغن‌هایی که از این دانه‌های gmo به دست می‌آید، روغن تراریخته گفته می‌شود.

البته علاوه بر سؤال روغن تراریخته چیست، موضوع دیگری تحت عنوان «فرو ریخته» مطرح می‌شود که دقیقاً برعکس کاری است که در تراریخته کردنِ ژن اعمال می‌گردد. اصطلاح فرو ریخته یعنی حذف یا جداسازی ژن خاصی از سلولِ که همراه با آن بعضی از ویژگی‌ها و صفات ارثی هم از آن سلول حذف می‌شود. در این حالت لقب فرو ریخته را به جاندار حاصل شده می‌دهند.

با کمک فناوری gmo امکان به وجود آوردن جانداران دلخواه فراهم شده است و این خبر خوبی برای جامعه کشاورزان و تولید کنندگان منابع غذایی می‌باشد. محصولات تراریخته شامل مزایای زیر می‌شوند:

• حاوی مواد مغذی بیشتر می‌باشند.
• برای پرورش آن‌ها به سموم کمتری برای دفع آفات نیاز است.
• معمولاً ارزان‌تر از محصولات غیر gmo هستند.
• برای درمان حیواناتی که با تغییر ژنتیکی تکامل یافته‌اند، نیازی به آنتی بیوتیک، هورمون‌های رشد و داروهای مصنوعی نیست.
• سریع‌تر رشد می‌کنند.
• معمولاً به کود شیمیایی نیازی ندارند.
• در برابر عوامل محیطی مانند خشکسالی، کم‌آبی و شوری مقاومت بالایی دارند.
• پاسخگوی جمعیت رو به افزایش امروز و آینده هستند.

تا اینجا با تعریف روغن تراریخته چیست و مزایای آن آشنا شدیم. اما داستان به همین جا ختم نمی‌شود. این فناوری با وجود دستاوردهای شگفت انگیزی که به ارمغان آورده است، اما با مضرات و معایبی هم همراه است که باید توسط مسئولان مورد ملاحظه قرار بگیرد. ضرر روغن تراریخته شامل موارد زیر می‌شود:

• اولین عارضه جانبی مصرف مواد غذایی تراریخته در انسان، واکنش آلرژیک است. این واکنش آلرژیک هنگامی اتفاق می‌افتد که پروتئین / ماده حساسیت زای خاصی که در دانه‌های روغنی تراریخته موجود است، وارد بدن شده و سیستم ایمنی را تحریک کند.
• مورد دوم از ضرر روغن تراریخته این است که از آنجایی که برخی از ژن‌های انتقال یافته ناشی از باکتری و ویروس می‌باشد، احتمال انتقال بیماری به بدن انسان از طریق خوردن وجود دارد.
• پروتئین‌های جدیدی که از طریق خوردن مواد gmo مخصوصاً روغن تراریخته، به بدن انسان وارد می‌شود، احتمال دارد هنگام تجزیه توسط آنزیم‌ها، ترکیبات سمی در بدن فرد تولید کنند. از طرفی ممکن است این مواد جدید توسط بدن پذیرفته نشود و در فرآیند متابولیک تداخل ایجاد شود. این نوع ضرر روغن تراریخته خطر بزرگی به حساب می‌آید.
• از آنجایی که مهندسی ژنتیک تمرکز بیشتری بر افزایش تولید، افزایش طول عمر و توانایی جلوگیری از آفت دارد، برخی از غذاهای اصلاح شده ژنتیکی فاقد ارزش غذایی گزارش شده‌اند. این مورد شاید ضرر روغن تراریخته نامیده نشود اما در طولانی مدت به دلیل بدن افراد دچار کمبود و ضعف می‌شود.

در قسمت بعد لیستی ارائه شده است که نشان می‌دهد کدام روغن تراریخته نیست و این عوارض را ندارد.

شاید بعد از آشنایی با ضرر روغن تراریخته و عوارض آن، این سؤال برایتان پیش آمده باشد که چه روغن‌هایی تراریخته نیستند تا جایگزین روغن‌های تراریخته کنیم و بیشتر از این با سلامت خود بازی نکنیم. بعضی از روغن‌ها از دانه‌های اصلاح شده ژنتیکی به دست می‌آیند با این حال دانه‌های گیاهی دیگر هم وجود دارند که می‌توان از آن‌ها امید روغن ارگانیک داشت.

برای شناسایی اینکه چه روغن‌هایی تراریخته نیستند بهتر است ابتدا بدانیم کدام روغن‌ها تراریخته هستند:

• سویا (روغن سویا)
• کانولا (روغن کانولا)
• ذرت (روغن ذرت)
• پنبه (روغن پنبه دانه)
• چغندرقند

و جالب است بدانید روغن سویا بیش از 90 درصد روغن مصرفی ایران را تشکیل می‌دهد. لیستی که در ادامه آمده است، نشان می‌دهد کدام روغن تراریخته نیست:

• روغن آفتابگردان
• روغن زیتون
• روغن نارگیل
• روغن سبوس برنج

حال که می‌دانید روغن تراریخته چه عوارضی به همراه دارد و کدام روغن‌ تراریخته نیست، بهتر است تا جایی که می‌توانید در انتخاب روغن مناسب دقت کنید، برچسب «تغییر یافته ژنتیکی» روی بسته بندی مواد غذایی را چک کنید. البته تا جایی که می‌توانید از مواد غذایی محلی و ارگانیک مصرف کنید.